Europa walczy 1939-1945. Nie takie proste zwycięstwo

Jak wyjaśniam we Wstępie, mimo że minęło 70 lat od zakończenia II wojny światowej, wciąż nie udało się osiągnąć ogólnego porozumienia w pewnych kwestiach. Zachodni historycy zbyt często podsycają rozpowszechnioną iluzję, że demokratyczni alianci „wyzwoli Europę od faszyzmu”. W Rosji z kolei wciąż uznaje się zwycięstwo Armii Czerwonej za wielki triumf tego kraju: Rosjanie wierzą, że to oni wyzwolili Europę. Moja kolejna książka opublikowana we współpracy z wydawnictwem Znak miała wyjaśnić te kwestie; było to bardzo odważne zamierzenie, które częściowo udało się zrealizować.

Podstawowe założenie jest bardzo proste. Dwie główne potęgi militarne Europy, Trzecia Rzesza i Związek Radziecki, były totalitarnymi reżimami odpowiedzialnymi za masowe mordy i z definicji nie mogły nikogo wyzwolić. Podczas pierwszej części wojny, w latach 1939-41, były partnerami, w drugiej części 1941-45 były śmiertelnymi wrogami, zaangażowanymi w walki na froncie wschodnim, które swoją skalą przerastały inne kampanie tej wojny. Siły aliantów zostały właściwie rozbite w 1940 roku, zaangażowanie Amerykanów przyszło zbyt późno, by móc o czymkolwiek rozstrzygnąć. Berlin został zdobyty jedynie przez Armię Czerwoną.

Te prawdy są oczywiste dla każdego, kto widział walki toczące się na ogromnych przestrzeniach pomiędzy Niemcami i Rosją, które Tim Snyder ostatnio nazwał „krwawą ziemią”. Jednak takie poglądy nie są popularne w Wielkiej Brytanii i Ameryce, gdzie woli się uważać, że „To my wygraliśmy wojnę”.

Na festiwalu książek w Edynburgu podszedł do mnie pewien gentleman i powiedział: „Mieszkałem w Leith i każdego dnia oglądałem konwoje wysyłane do Murmańska. Wszyscy w tym kraju sądzili, że najważniejsze bitwy tej wojny stoczone będą na zachodzie. My jednak wiedzieliśmy swoje”.