Europa. Rozprawa historyka z historią

Praca nad „Europą” zaczęła się w 1988 roku, a udało mi się ją ukończyć niemal dziewięć lat później, w 1996 roku. Była wynikiem zlecenia Oxford University Press, które chciało zawrzeć „całą historię Europy między dwiema okładkami”. Zadanie wydawało się niewykonalne; jednak wybrano właśnie mnie, abym spróbował, ponieważ żaden ze znanych oksfordzkich historyków nie zajmował się zarazem Europą Wschodnią i Zachodnią. Wspominam to doświadczenie jako maraton intensywnej koncentracji: planowanie zawartości książki i jej konstrukcji zajęło mi tak naprawdę więcej czasu niż samo pisanie. Napisanie dwunastu głównych rozdziałów trwało dwa lata: „migawki” streszczające zawartość rozdziału były pisane w tempie jednego dziennie, a kapsułki, których było 300, też powstawały w tempie mniej więcej jednej dziennie. Opracowanie kapsułek było możliwe dzięki półrocznej pracy w harwardzkiej Wiedener Library, dysponującej komputerowym katalogiem, umożliwiającym wyszukiwanie książek i artykułów po wprowadzeniu daty, miejsca lub słów kluczowych, co pozwoliło na napisanie bardzo różnorodnych kapsułek. Opracowanie map i diagramów do Dodatków pochłonęło ostatni rok pracy.

Opracowanie tak monumentalnego i skomplikowanego tomu niemal przekroczyło siły OUP (Oxford University Press). Standardowe procedury wydawnicze w ogóle się tu nie sprawdzały, a cały proces przygotowania i redakcji książki był nadzorowany przez niesamowitego byłego drukarza OUP, Pata Duffy’ego, który został wezwany z emerytury specjalnie w tym celu. Eksperyment polegający na wysłaniu książki do cyfrowego składu w Pondicherry okazał się niemal katastrofą, wydawcy rozważali w rozpaczy możliwość, że te 1265 stron ukaże się jedynie w formie elektronicznej. To był akt wiary, że OUP zdecydował się jednak wydać ważący 1,8 kg tom we wspaniałej fioletowo-złotej okładce; i nikt, absolutnie nikt, nie spodziewał się, że właśnie narodził się nr 1 na liście bestsellerów.